06 apr Duurzaam bouwen: slaaf van de virtuele wereld

In ons moderne leven zijn we allemaal afhankelijk van de virtuele wereld. We werken op computers, communiceren via smartphones en halen informatie uit het internet. Maar soms lijkt het erop dat we steeds meer slaaf worden van deze virtuele wereld, bijvoorbeeld als het gaat om duurzaam bouwen en de regels die daarbij komen kijken. Ik schreef er al eerder over, lees dit blog Bakkeleien met de BENG.

Terwijl onze kinderen verdwalen in TikTok, Insta en games, worden welwillende milieubewuste mensen die van harte bijdragen aan het bouwen van nul-op-de-meter woningen, gedwongen om virtuele spelletjes mee te spelen. En waarom? Wat zijn de voordelen van het zo ingewikkeld mogelijk maken van het bouwen van een huis terwijl er een enorm woningtekort is? Niemand begrijpt waarom de overheid mensen tegenwerkt die graag comfortabele en energieneutrale woningen ontwerpen én bouwen. Den Haag zit in een virtuele bubbel die niets met de realiteit van de ondernemers in de bouw te maken heeft.

Geen omgevingsvergunning zonder BENG

Een voorbeeld. Als je probeert een nieuw te bouwen energieneutrale woning binnen de overheidsregels te krijgen – dus: het invullen van o.a. de modellen BENG en MPG – dan blijkt dat deze software uitgaat van een niet bestaande realiteit. De realiteit van de softwarebouwers – de overheid dus – is puur gebaseerd op modellen. Deze gaan uit van één oplossing voor nieuwbouw: plaats een warmtepomp en al je BENG-zorgen zijn voorbij. Dan gaan de vinkjes op groen. Als je zoals ik een voorstander bent van low tech én weinig onderhoud voor de toekomst, dan heb je te dealen met een virtuele modellenwereld waar je te maken krijgt met bijvoorbeeld de extreme angst voor oververhitting (de zogenaamde TO-juli) én het te hoog berekende energieverbruik in het model. Probeer daar maar eens een geitenpaadje voor te vinden als je geen warmtepomp wilt!

Oh jee, iets aanpassen mag niet meer in de bouw

En dan dit. De realiteit van het werken op de bouw. Ik ken het want ik werkte jaren op een steiger in het centrum van Amsterdam. Stel je hebt alles in 10 of meer overheidsmodellen gepropt en er is uiteindelijk na maanden (of soms jaren!) akkoord van jouw gemeente om te starten met de bouw. Joepie, de aannemer begint. Dan blijkt tijdens de bouw echter dat een raam of muur toch niet handig geplaatst is volgens de ingediende omgevingsvergunning. Dit is de realiteit, we zijn uit de virtuele modellenwereld gestapt, wat nu? Weer terug naar de tekentafel, de omgevingsvergunning opnieuw aanvragen? Ik weet het niet, maar ik moet er niet aan denken. Het kan zomaar de praktijk zijn nu bouwbedrijven binnenkort alles moeten vastleggen wat ze doen. ‘Dossiervorming’ heet dat met een mooi woord.

Energieprestatie = geweldig, maar BENG says NO

Een van de grootste uitdagingen bij duurzaam bouwen is dus het voldoen aan de regels en normen die door de overheid worden gesteld. Een van de manieren waarop dit gebeurt is via de net genoemde BENG (Bijna Energie Neutraal Gebouw) software, die verplicht is gesteld bij het aanvragen van een omgevingsvergunning. Deze software berekent de energieprestatie van een gebouw en bepaalt of het voldoet aan de gestelde eisen.

Hoewel het doel van deze regels en software nobel is – het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en het bevorderen van duurzaamheid – kan het proces van het voldoen aan deze regels frustrerend en tijdrovend zijn. Het voelt alsof we – bouwers, architecten en installateurs – worden gedwongen om te voldoen aan een bepaalde set regels zonder dat we ons kunnen richten op onze eigen creativiteit en innovatie.

Een simpel energieneutraal (en werkend!) bouwconcept zonder warmtepomp in de BENG plaatsen is geen sinecure. Helaas. Computers says No. Dit maakt dat de invullers slaaf worden van keuzes die voortvloeien uit deze modellen, maar die ver staan van de realiteit in de bouw. Het is namelijk bewezen (vraag me om bewijzen) mogelijk om energieneutraal én duurzaam te bouwen zonder warmtepomp of waterstof cv-ketel (ja echt). En eerlijk is eerlijk, waarom zou je zo’n ingewikkeld apparaat in je huis willen als het zonder kan. Hoe eenvoudiger de installaties, hoe minder kans op storing en onderhoudsissues. Zo moeilijk is dat niet.

De overheidsregels rondom bouwen zijn zo absurd ingewikkeld dat er tegenwoordig speciale bureaus nodig zijn die deze modellen kunnen én mogen invullen. Inclusief navenant dure opleidingen om hiervoor gecertificeerd te zijn.

Het kan anders toch!

Steeds vaker zit ik achter mijn computer met frustratie en (toch) ook nog ongeloof: dat het bouwen van een woning zo moeilijk wordt, je zou het bijltje erbij neergooien. Fouten in de BENG doorgeven dan? Ik heb dit eens geprobeerd bij de EPC, de fouten werden te traag of niet aangepast. Den Haag is onbereikbaar voor mensen met gezond verstand, de poten in de klei, de doeners, de welwillende milieubewuste bouwers. Controle, controle, controle is het devies. Er is geen vertrouwen in burgers en wij vertrouwen de overheid trouwens ook niet meer. Daar hebben ze het dan ook naar gemaakt. Wat een tegenwerking via modellen en ambtenaren bij de gemeente! En zo word je slaaf gemaakt van hun virtuele wereld waarin regels ter regulering zo maar keiharde wetten worden, zelfs onbespreekbare hindernissen. Ik ervaar het niet alleen zelf, ik hoor het ook dagelijks van mijn klanten.

Hoe kunnen we dit tij keren? Hoe kunnen we weer in de realiteit staan, in contact met onszelf en de aarde? Niet (weer of meer) praten over, niet door (weer) een nieuw model te bedenken, maar door regels te schrappen en aan de slag te gaan met het eenvoudiger maken van het proces. Zou er ooit nog een Kabinet komen dat dit gaat regelen? Ik houd mijn groene hart vast en ploeter voort.